Mốc Phát Triển: 4 Tuổi

Mỗi trẻ em là một cá thể độc lập, và có một tốc độ phát triển riêng biệt. Tuy nhiên, sự phát triển bình thường của trẻ chắc chắn sẽ đi theo một xu hướng có thể đoán trước được, được gọi là các mốc phát triển. Trong 5 năm đầu đời, trẻ phát triển toàn diện và mạnh mẽ trong 4 mảng:
- Thể chất – Vận động
- Nhận thức – Giải quyết vấn đề
- Ngôn ngữ – Giao tiếp
- Cảm Xúc – Xã hội
Viện Nhi khoa Hoa kỳ (American Academy for Peadiatrics) nhấn mạnh: Tất cả trẻ em đều cần được kiểm tra phát triển toàn diện trong 5 năm đầu đời, tối thiểu 3 lần trước sinh nhật 3 tuổi.
THỂ CHẤT VẬN ĐỘNG
- Nhảy lò cò và đứng trên một chân đến 2 giây
- Bắt được quả bóng đang nảy lên hầu như đúng lúc
- Biết rót nước, cắt kéo (có giám sát), và nghiền nát thức ăn của mình
NHẬN THỨC – GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
- Nói tên được vài màu sắc và con số
- Hiểu được ý nghĩa của việc đếm
- Bắt đầu hiểu khái niệm thời gian
- Nhớ lại các đoạn của một câu chuyện
- Hiểu được khái niệm của “giống nhau” và “khác nhau”
- Vẽ hình người với 2 đến 4 bộ phận
- Sử dụng kéo (loại cho trẻ em, được giám sát)
- Bắt đầu sao chép (vẽ) lại vài chữ cái
- Chơi trò chơi trí tuệ đơn giản
- Nói cho bố mẹ biết những gì con nghĩ sẽ xảy ra trong cuốn sách
NGÔN NGỮ – GIAO TIẾP
- Biết vài quy tắc ngữ pháp cơ bản, cũng như sử dụng đúng “cậu ấy” và “cô ấy”
- Hát một bài hát hoặc đọc một bài thơ thuộc lòng
- Kể chuyện
- Có thể nói tên và họ
CẢM XÚC – XÃ HỘI
- Thích làm những thứ mới
- Chơi trò làm “Cha Mẹ”
- Càng ngày càng sáng tạo với trò chơi đóng vai
- Thích chơi với các trẻ khác hơn chơi một mình
- Hợp tác với các trẻ khác
- Thường chưa thể nói rõ cái gì thật và cái gì là đóng vai – giả vờ
- Nói về những cái trẻ thích và những điều làm trẻ quan tâm
CÁC HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ
- Cùng trẻ chơi trò đóng vai – giả vờ. Để trẻ làm người chỉ huy và bắt chước hành động của trẻ.
- Gợi ý trẻ giả vờ tham gia vào một sự việc sắp xảy ra có thể khiến trẻ lo lắng, như đi nhà trẻ hoặc ở qua đêm ở nhà ông bà.
- Bắt đầu giúp trẻ đi vào nề nếp, ví dụ như là ngủ vào ban đêm nhiều hơn vào ban ngày, và có những kế hoạch thường xuyên.
- Đưa ra cho trẻ các lựa chọn đơn giản bất cứ khi nào quý phụ huynh có thể nghĩ ra. Cho trẻ chọn đồ mặc, đồ chơi hoặc món ăn cho bữa phụ. Giới hạn trong 2 hoặc 3 lựa chọn.
- Khuyến khích trẻ sử dụng từ ngữ, chia sẻ đồ chơi và hoán đổi lượt chơi cho nhau.
- Trong khi chơi chung, để trẻ tự giải quyết vấn đề với các bạn, nhưng hãy ở gần để giúp đỡ nếu cần.
- Chuẩn bị cho trẻ đồ chơi khơi gợi trí tưởng tượng, như quần áo hóa trang, bộ đồ làm bếp và các miếng xếp hình.
- Sử dụng đúng ngữ pháp khi nói chuyện với trẻ. Thay vì nói “Đi qua đây”, hãy nói “Mẹ muốn con qua đây”.
- Sử dụng các từ như “thứ nhất”, “thứ hai” và “cuối cùng” khi nói về hoạt động hàng ngày. Cách này sẽ giúp trẻ học về trình tự các sự kiện.
- Kiên nhẫn trả lời cặn kẽ các câu hỏi “tại sao” của trẻ. Nếu không biết câu trả lời, hãy nói “Bố/mẹ không biết” hoặc giúp trẻ tìm câu trả lời trong sách, trên Internet hoặc từ một người lớn khác.
- Khi cùng trẻ đọc, hãy yêu cầu trẻ thuật lại những điều đã xảy ra trong câu chuyện trong quá trình đọc.
- Nói tên màu sắc trong sách, hình ảnh và đồ vật trong nhà. Đếm các vật dụng thông thường, như số miếng bánh, bậc thang hoặc toa tàu đồ chơi.
- Dạy trẻ chơi các trò ngoài trời như trò đuổi bắt, rồng rắn lên mây, cá sấu lên bờ.
- Chơi bản nhạc trẻ ưa thích và nhảy cùng trẻ. Lần lượt bắt chước động tác của nhau.
CÁC DẤU HIỆU CẦN LƯU Ý
- Không nhảy được tại chỗ
- Gặp khó khăn khi cầm bút vẽ nguệch ngoạc
- Tỏ ra không quan tâm các trò chơi tương tác hoặc đóng vai – giả vờ
- Tỏ ra không biết đến các trẻ khác và không hưởng ứng với người ở ngoài gia đình
- Phản kháng việc thay quần áo, đi ngủ, và đi vệ sinh
- Không thể kể lại một câu chuyện ưa thích
- Không theo được mệnh lệnh gồm có 3 yêu cầu
- Không hiểu được “giống nhau” và “khác nhau”
- Không sử dụng đúng “tôi” và “bạn”
- Nói không rõ ràng
- Bỏ mất các kỹ năng mà trẻ đã từng có
Phụ huynh có thể bấm vào từng độ tuổi tương ứng để tham khảo các đặc điểm phát triển và hướng dẫn nuôi dạy con tích cực. Các nội dung được chuyển ngữ từ “Positive Parenting Tips” của CDC Hoa Kỳ.

2 tháng
Mỗi trẻ em là một cá thể độc lập, và có một tốc độ phát triển riêng biệt. Tuy nhiên, sự phát triển bình thường của trẻ sẽ đi theo một xu hướng có thể đoán trước, được gọi là các Mốc Phát Triển. Phát triển toàn diện phải bao gồm 4 mảng: Thể chất, Nhận thức, Giao tiếp và Tình cảm - Xã hội.

4 tháng
Trong năm thứ 2, trẻ toddler chập chững học cách di chuyển nhiều hơn, có nhận thức tốt về bản thân và môi trường xung quanh. Con có nhu cầu khám phá về mọi người và mọi vật nhiều hơn. Trong giai đoạn này, trẻ toddler thể hiện sự độc lập nhiều hơn vì con đã khó khả năng tự di chuyển và làm được nhiều thứ, hành vi phản kháng vì thế cũng gia tăng. Con biết nhận ra mình trong gương và triong hình ảnh, biết bắt chước hành động của người khác. Trẻ toddler cũng biết nhận diện tên gọi của người thân và những món đồ quen thuộc, biết nói những câu đơn giản, hiểu và biết làm theo những hiệu lệnh và yêu cầu đơn giản.

6 tháng
Do trẻ ngày càng mong muốn được thể hiện độc lập nên giai đoạn này thường được gọi là “khủng hoảng tuổi lên 2 – 3”. Tuy nhiên, đâylà một giai đoạn thú vị cho cha mẹ và trẻ mầm non. Trẻ toddler mầm non sẽ trải qua những thay đổi to lớn về tư duy, học hỏi, kỹ năng xã hội và cảm xúc để giúp chúng khám phá thế giới theo góc nhìn mới và hiểu được ý nghĩa của nó. Trong giai đoạn này, trẻ toddler có thể làm theo chỉ dẫn bao gồm hai hoặc ba bước, sắp xếp đồ vật theo hình dạng và màu sắc, bắt chước hành động của người lớn và bạn bè, và thể hiện nhiều loại cảm xúc đa dạng.

9 tháng
Khi trẻ bước vào độ tuổi mẫu giáo, thế giới của con sẽ bắt đầu được mở rộng ra. Trẻ sẽ trở nên tự lập hơn và bắt đầu chú ý nhiều hơn đến những người lớn và trẻ em khác ngoài gia đình. Con sẽ muốn khám phá và đặt câu hỏi nhiều hơn về mọi việc xung quanh. Tương tác giữa trẻ với gia đình và mọi người sẽ giúp định hình tính cách, suy nghĩ và hành vi của con. Trong giai đoạn này, trẻ có thể đạp xe ba bánh, sử dụng kéo an toàn, nhận biết sự khác biệt giữa bạn nam và bạn nữ, tự mặc – cởi đồ, chơi với trẻ khác, kể lại một phần câu chuyện, biết hát.

12 tháng
Giai đoạn này mang đến nhiều thay đổi trong cuộc sống của trẻ. Giai đoạn này, trẻ đã tự biết thay quần áo, bắt quả bóng một cách dễ dàng, hoặc biết cột dây giày thuần thục. Việc khẳng định sự độc lập dần trở nên quan trọng hơn. Những sự kiện lớn như vào tiểu học cho trẻ cơ hội tiếp cận một thế giới rộng mở hơn. Tình bạn trở nên ngày càng quan trọng. Các kĩ năng thể chất, xã hội, và tư duy phát triển nhanh trong giai đoạn này. Đây là thời điểm quan trọng để trẻ phát triển sự tự tin ở mọi khía cạnh của cuộc sống, thông qua quan hệ bạn bè, trường lớp, hay các môn thể thao.

18 tháng
Trẻ mong muốn được trở nên tự chủ, tách khỏi gia đình, và các quan tâm đến bạn bè trở nên rõ ràng hơn. Có được tình bạn lành mạnh rất quan trọng với sự phát triển của trẻ. Ở giai đoạn này, áp lực đồng trang lứa (peer pressure) có tác động đáng kể. Những trẻ có cảm nhận tốt về bản thân thường có khả năng chống lại các áp lực đồng trang lứa tiêu cực, và có khả năng tự đưa ra những lựa chọn tốt. Đây là giai đoạn quan trọng để trẻ học về tinh thần trách nhiệm, khi trẻ muốn có thêm tự do. Một số bé gái đã bắt đầu có những thay đổi về thể chất. Một thay đổi lớn mà trẻ cần được chuẩn bị trong giai đoạn này là việc bắt đầu vào Cấp 2.

2 tuổi
Giai đoạn này trẻ có nhiều thay đổi về thể chất, tinh thần, cảm xúc và xã hội. Nội tiết tố thay đổi khi tuổi dậy thì bắt đầu. Hầu hết các bé trai đều mọc râu và lông mu và giọng trầm hơn. Hầu hết các bé gái đều mọc lông mu và ngực phát triển, đồng thời bắt đầu có kinh nguyệt. Con có thể lo lắng về những thay đổi này và cách người khác nghĩ về con. Đây cũng sẽ là thời điểm mà con có thể phải đối mặt với áp lực từ bạn bè trong việc thử thuốc lá, chất kích thích cũng như quan hệ tình dục. Những thách thức khác có thể là rối loạn ăn uống, trầm cảm và các vấn đề gia đình. Ở độ tuổi này, thanh thiếu niên có nhiều lựa chọn hơn về bạn bè, thể thao, học tập và trường học. Chúng trở nên độc lập hơn, có cá tính và sở thích riêng, mặc dù cha mẹ vẫn rất quan trọng.

3 tuổi
Đây là giai đoạn các thanh thiếu niên phát triển và thay đổi rõ rệt cách suy nghĩ, cảm nhận về bản thân và tương tác với mọi người. Trẻ gái đa phần đã dậy thì hoàn chỉnh, các trẻ trai thì vẫn đang trải qua giai đoạn thay đổi thể chất và dậy thì. Con có thể lo lắng về kích thước cơ thể, hình dáng hoặc cân nặng. Rối loạn ăn uống có thể xảy ra ở trẻ em gái. Trong thời gian này, trẻ đang phát triển cá tính và quan điểm riêng. Mối quan hệ với bạn bè vẫn rất quan trọng, nhưng trẻ sẽ có những mối quan tâm khác khi phát triển ý thức rõ ràng hơn về bản thân. Đây cũng là thời điểm quan trọng để dạy trẻ sự độc lập và tinh thần trách nhiệm; nhiều thanh thiếu niên quan tâm đến việc làm thêm hoặc muốn tách ra ở riêng khi vào đại học.

4 tuổi
Mỗi trẻ em là một cá thể độc lập, và có một tốc độ phát triển riêng biệt. Tuy nhiên, sự phát triển bình thường của trẻ chắc chắn sẽ đi theo một xu hướng có thể đoán trước được, được gọi là các mốc phát triển. Trong 5 năm đầu đời, trẻ phát triển toàn diện và mạnh mẽ trong 4 mảng:

5 tuổi
Mỗi trẻ em là một cá thể độc lập, và có một tốc độ phát triển riêng biệt. Tuy nhiên, sự phát triển bình thường của trẻ chắc chắn sẽ đi theo một xu hướng có thể đoán trước được, được gọi là các mốc phát triển. Trong 5 năm đầu đời, trẻ phát triển toàn diện và mạnh mẽ trong 4 mảng: