Dạy Con Tích Cực: 12-14 Tuổi
CÁC ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN
Giai đoạn này trẻ có nhiều thay đổi về thể chất, tinh thần, cảm xúc và xã hội. Nội tiết tố thay đổi khi tuổi dậy thì bắt đầu. Hầu hết các bé trai đều mọc râu và lông mu và giọng trầm hơn. Hầu hết các bé gái đều mọc lông mu và ngực phát triển, đồng thời bắt đầu có kinh nguyệt. Con có thể lo lắng về những thay đổi này và cách người khác nghĩ về con. Đây cũng sẽ là thời điểm mà con có thể phải đối mặt với áp lực từ bạn bè trong việc thử thuốc lá, chất kích thích cũng như quan hệ tình dục. Những thách thức khác có thể là rối loạn ăn uống, trầm cảm và các vấn đề gia đình. Ở độ tuổi này, thanh thiếu niên có nhiều lựa chọn hơn về bạn bè, thể thao, học tập và trường học. Chúng trở nên độc lập hơn, có cá tính và sở thích riêng, mặc dù cha mẹ vẫn rất quan trọng.
Thay đổi về Cảm xúc – Xã hội:
- Thể hiện nhiều lo lắng về cảm nhận hình ảnh cơ thể, ngoại hình, và quần áo hơn.
- Để ý và lo lắng về bản thân, thay đổi thường xuyên giữa việc nhiều kỳ vọng và thiếu tự tin.
- Hay thường có tâm trạng ưu tư, buồn bã hơn.
- Hay để ý và bị ảnh hưởng bởi bạn bè đồng trang lứa nhiều hơn.
- Thể hiện tình cảm với bố mẹ ít hơn; đôi khi có thể thô lỗ hay dễ nóng giận.
- Cảm thấy áp lực vì bài ở trường khó hơn.
- Có thể có vấn đề với việc ăn uống.
- Các rủi ro có thể xảy ra: buồn nhiều hoặc trầm cảm, có thể dẫn đến điểm thấp ở trường, sử dụng chất kích thích, quan hệ tình dục không an toàn, và những vấn đề khác.
Khả năng Suy nghĩ – Học hỏi:
- Có khả năng suy nghĩ phức tạp hơn.
- Có khả năng biểu đạt cảm xúc qua lời nói tốt hơn.
- Phát triển ý thức mạnh mẽ hơn trong việc phân biệt đúng – sai.
Sau đây là một vài việc mà cha mẹ có thể làm để hỗ trợ con phát triển tối ưu trong giai đoạn này:
- Hãy chân thành và thẳng thắn khi nói chuyện với con về những chủ đề nhạy cảm như chất kích thích, rượu bia, hút thuốc, và tình dục.
- Hãy gặp gỡ và làm quen với bạn bè của con.
- Hãy thể hiện sự quan tâm đến cuộc sống ở trường của con.
- Giúp con đưa ra những lựa chọn lành mạnh, nhưng cũng khuyến khích con tự quyết định.
- Tôn trọng ý kiến cá nhân của con và ghi nhận những suy nghĩ, cảm xúc của con. Quan trọng là con biết cha mẹ đang lắng nghe con.
- Khi xảy ra mâu thuẫn, hãy làm rõ những mục tiêu và kỳ vọng (như được điểm tốt, giữ mọi thứ sạch sẽ, và thể hiện sự tôn trọng), nhưng hãy cho phép con nêu ý kiến trong cách đạt được những mục tiêu đó (như khi nào và phương pháp học và dọn dẹp).
Cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc giữ an toàn cho con – bất kể con bao nhiêu tuổi. Sau đây là một số cách cha mẹ có thể làm để giúp bảo vệ con:
- Đảm bảo con hiểu được tầm quan trọng của việc tham gia giao thông an toàn.
- Đảm bảo rằng con đội mũ bảo hiểm khi đạp xe, chơi ván trượt hoặc patin, lái xe máy hoặc xe địa hình, hoặc chơi những môn thể thao có va chạm. Chấn thương do thể thao và các hoạt động khác rất phổ biến trong độ tuổi này.
- Trò chuyện chân thành với con về sự nguy hiểm của chất kích thích, rượu bia, thuốc lá, và những hoạt động tình dục mạo hiểm. Hỏi con những gì con biết và suy nghĩ về những vấn đề này, và chia sẻ suy nghĩ và cảm nhận của cha mẹ cho con nghe. Lắng nghe những gì con nói, và trả lời những câu hỏi của con một cách thành thật và thẳng thắn.
- Nói chuyện với con về tầm quan trọng của việc có bạn bè quan tâm vào các hoạt động bổ ích. Khuyến khích con tránh xa những bạn đồng trang lứa mà bắt ép con phải có những lựa chọn không lành mạnh.
- Biết con đang ở đâu, và có người lớn ở đó không. Lên kế hoạch với con về thời gian con sẽ gọi cho cha mẹ khi con đi ra ngoài, nơi cha mẹ có thể tìm con, và giờ cha mẹ muốn con có mặt ở nhà.
- Có những quy tắc rõ ràng cho con khi con ở nhà một mình. Thảo luận về những vấn đề như khi bạn bè đến nhà chơi, cách xử lý những tình huống có thể nguy hiểm (tình huống khẩn cấp, cháy nổ, có chất kích thích, tình dục, v.v…) và việc hoàn thành bài tập về nhà hoặc việc nhà.
- Khuyến khích con hoạt động thể chất. Con có thể tham gia vào một môn thể thao đội nhóm hoặc cá nhân. Việc giúp đỡ làm việc nhà như dọn dẹp, dắt chó đi dạo, hoặc rửa xe cũng giúp con vận động.
- Bữa ăn gia đình rất quan trọng. Ăn cùng nhau giúp con có những lựa chọn lành mạnh hơn về những món ăn, khuyến khích con duy trì số cân khỏe mạnh, và là dịp để các thành viên trong gia đình có thời gian trò chuyện cùng nhau.
- Không để tivi trong phòng ngủ của con. Hạn chế thời gian ngồi trước màn hình, bao gồm điện thoại di động, máy tính, trò chơi điện tử, và những thiết bị khác, và xây dựng một kế hoạch sử dụng thiết bị công nghệ cho gia đình
- Đảm bảo rằng con ngủ đủ giấc mỗi đêm: trẻ từ 13-18 tuổi cần 8-10 tiếng / ngày 24 giờ (bao gồm cả ngủ trưa nếu có).
Nuôi Dạy Con Tích Cực
Phụ huynh có thể bấm vào từng độ tuổi tương ứng để tham khảo các đặc điểm phát triển và hướng dẫn nuôi dạy con tích cực.
Các nội dung được chuyển ngữ từ “Positive Parenting Tips” của CDC Hoa Kỳ.
