Dạy Con Tích Cực: 3-5 Tuổi

CÁC ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN
Các kỹ năng như biết gọi tên màu sắc, thể hiện tình cảm và nhảy bằng một chân được gọi là các được gọi là các mốc phát triển. Mốc phát triển là những điều đa số trẻ có thể làm được khi đến một độ tuổi nhất định. Cha mẹ có thể dạy con phát triển toàn diện và đạt được những cột mốc này bằng cách cùng chơi, hỗ trợ con học hỏi, giao tiếp, cư xử, và vận động (như trườn bò, đứng, hay nhảy).
Khi trẻ bước vào độ tuổi mẫu giáo, thế giới của con sẽ bắt đầu được mở rộng ra. Trẻ sẽ trở nên tự lập hơn và bắt đầu chú ý nhiều hơn đến những người lớn và trẻ em khác ngoài gia đình. Con sẽ muốn khám phá và đặt câu hỏi nhiều hơn về mọi việc xung quanh. Tương tác giữa trẻ với gia đình và mọi người sẽ giúp định hình tính cách, suy nghĩ và hành vi của con. Trong giai đoạn này, trẻ có thể đạp xe ba bánh, sử dụng kéo an toàn, nhận biết sự khác biệt giữa bạn nam và bạn nữ, tự mặc – cởi đồ, chơi với trẻ khác, kể lại một phần câu chuyện, biết hát.
DẠY CON TÍCH CỰC
Sau đây là một vài việc mà cha mẹ có thể làm để hỗ trợ con phát triển tối ưu trong giai đoạn này:
- Tiếp tục đọc sách cho con nghe. Hãy nuôi dưỡng tình yêu đọc sách của con bằng cách đưa con đến thư viện hay nhà sách.
- Cho con giúp đỡ làm việc nhà với những công việc đơn giản.
- Khuyến khích con chơi với những đứa trẻ khác. Việc này sẽ giúp con học được giá trị của sự chia sẻ và tình bạn.
- Hãy rõ ràng và nhất quán khi kỷ luật con. Giải thích và cho con thấy hành vi mà bạn kỳ vọng ở con. Bất cứ khi nào mà bạn nói “không” với con, hãy cho con biết những gì con nên làm thay vào đó.
- Giúp con phát triển kỹ năng ngôn ngữ bằng việc nói chuyện với con bằng câu hoàn chỉnh, và sử dụng từ ngữ chính xác. Giúp con sử dụng đúng các từ và cụm từ, bằng cách lặp lại câu nói của con theo cách chính xác.
- Khi con khó chịu, hãy xoa dịu cảm xúc của con trước, rồi từng bước giúp con giải quyết vấn đề.
- Cho con một số lựa chọn đơn giản (ví dụ, quyết định mặc đồ gì, khi nào được chơi, và ăn nhẹ bằng đồ ăn gì).
ĐẢM BẢO AN TOÀN
Khi con trở nên tự lập hơn và dành nhiều thời gian ở thế giới bên ngoài hơn, cha mẹ phải hướng dẫn con biết cách để đảm bảo an toàn cho bản thân. Sau đây là một số việc có thể làm để bảo vệ con:
- Cho con biết tại sao cần phải cẩn thận với xe cộ. Hướng dẫn con không được chơi ở giữa đường, hay đuổi theo quả bóng nếu nó lăn ra ngoài đường.
- Cần cẩn thận khi cho con đạp xe đạp. Giữ con trên vỉa hè, giữ khoảng cách với lòng đường, và luôn luôn cho con đội mũ bảo hiểm.
- Kiểm tra đồ chơi trên sân chơi. Đảm bảo rằng không có bộ phận nào bị lỏng lẻo, hay có phần sắc nhọn.
- Chú ý đến con mọi lúc, đặc biệt khi con chơi ngoài trời.
- Giữ an toàn khi tiếp xúc với nước. Hãy dạy con học bơi, nhưng vẫn chú ý đến con mọi lúc khi con ở trong hay ở gần nước (kể cả hồ bơi trẻ em).
- Dạy con cách giữ an toàn khi ở gần người lạ.
- Nếu di chuyển bằng ô tô, hãy đặt con trong ghế carseat ở băng sau, quay mặt về phía đuôi xe để đảm bảo an toàn tối đa cho con. Con nên ngồi ghế carseat với mặt hướng về phía đuôi xe cho tới khi đạt tới tiêu chuẩn chiều cao hoặc cân nặng mà nhà sản xuất xe ô tô cho phép quay về phía trước.
ĐẢM BẢO SỨC KHỎE
- Ăn cùng con bất cứ khi có thể. Hãy cho con thấy cha mẹ làm gương ăn đủ rau củ, canh rau, trái cây và các loại thức ăn tốt cho sức khỏe. Con chỉ nên ăn uống một lượng nhỏ thức ăn và nước uống có chứa đường, chất béo, và muối.
- Không để tivi trong phòng ngủ của con. Hạn chế thời gian ngồi trước màn hình, chỉ xem những chương trình bổ ích với tổng thời gian không quá 1 giờ mỗi ngày bao gồm cả ở nhà và ở trường. Xây dựng một kế hoạch sử dụng thiết bị công nghệ cho cả gia đình.
- Cho con chơi những đồ chơi phù hợp với lứa tuổi như các loại bóng hay dụng cụ bằng nhựa, nhưng hãy để con lựa chọn cái nào con muốn chơi. Việc này giúp giữ cho con thấy vui với việc hoạt động thể chất.
- Đảm bảo rằng con ngủ đủ giấc mỗi đêm: trẻ mầm non từ 3-5 tuổi cần ngủ 10-13 tiếng / ngày 24 giờ (bao gồm cả ngủ trưa).
Phụ huynh có thể bấm vào từng độ tuổi tương ứng để tham khảo các đặc điểm phát triển và hướng dẫn nuôi dạy con tích cực. Các nội dung được chuyển ngữ từ “Positive Parenting Tips” của CDC Hoa Kỳ.

Từ 0-1 tuổi
Mỗi trẻ em là một cá thể độc lập, và có một tốc độ phát triển riêng biệt. Tuy nhiên, sự phát triển bình thường của trẻ sẽ đi theo một xu hướng có thể đoán trước, được gọi là các Mốc Phát Triển. Phát triển toàn diện phải bao gồm 4 mảng: Thể chất, Nhận thức, Giao tiếp và Tình cảm - Xã hội.

Từ 1-2 tuổi
Trong năm thứ 2, trẻ toddler chập chững học cách di chuyển nhiều hơn, có nhận thức tốt về bản thân và môi trường xung quanh. Con có nhu cầu khám phá về mọi người và mọi vật nhiều hơn. Trong giai đoạn này, trẻ toddler thể hiện sự độc lập nhiều hơn vì con đã khó khả năng tự di chuyển và làm được nhiều thứ, hành vi phản kháng vì thế cũng gia tăng. Con biết nhận ra mình trong gương và triong hình ảnh, biết bắt chước hành động của người khác. Trẻ toddler cũng biết nhận diện tên gọi của người thân và những món đồ quen thuộc, biết nói những câu đơn giản, hiểu và biết làm theo những hiệu lệnh và yêu cầu đơn giản.

Từ 2-3 tuổi
Do trẻ ngày càng mong muốn được thể hiện độc lập nên giai đoạn này thường được gọi là “khủng hoảng tuổi lên 2 – 3”. Tuy nhiên, đâylà một giai đoạn thú vị cho cha mẹ và trẻ mầm non. Trẻ toddler mầm non sẽ trải qua những thay đổi to lớn về tư duy, học hỏi, kỹ năng xã hội và cảm xúc để giúp chúng khám phá thế giới theo góc nhìn mới và hiểu được ý nghĩa của nó. Trong giai đoạn này, trẻ toddler có thể làm theo chỉ dẫn bao gồm hai hoặc ba bước, sắp xếp đồ vật theo hình dạng và màu sắc, bắt chước hành động của người lớn và bạn bè, và thể hiện nhiều loại cảm xúc đa dạng.

Từ 3-5 tuổi
Khi trẻ bước vào độ tuổi mẫu giáo, thế giới của con sẽ bắt đầu được mở rộng ra. Trẻ sẽ trở nên tự lập hơn và bắt đầu chú ý nhiều hơn đến những người lớn và trẻ em khác ngoài gia đình. Con sẽ muốn khám phá và đặt câu hỏi nhiều hơn về mọi việc xung quanh. Tương tác giữa trẻ với gia đình và mọi người sẽ giúp định hình tính cách, suy nghĩ và hành vi của con. Trong giai đoạn này, trẻ có thể đạp xe ba bánh, sử dụng kéo an toàn, nhận biết sự khác biệt giữa bạn nam và bạn nữ, tự mặc – cởi đồ, chơi với trẻ khác, kể lại một phần câu chuyện, biết hát.

Từ 6-8 tuổi
Giai đoạn này mang đến nhiều thay đổi trong cuộc sống của trẻ. Giai đoạn này, trẻ đã tự biết thay quần áo, bắt quả bóng một cách dễ dàng, hoặc biết cột dây giày thuần thục. Việc khẳng định sự độc lập dần trở nên quan trọng hơn. Những sự kiện lớn như vào tiểu học cho trẻ cơ hội tiếp cận một thế giới rộng mở hơn. Tình bạn trở nên ngày càng quan trọng. Các kĩ năng thể chất, xã hội, và tư duy phát triển nhanh trong giai đoạn này. Đây là thời điểm quan trọng để trẻ phát triển sự tự tin ở mọi khía cạnh của cuộc sống, thông qua quan hệ bạn bè, trường lớp, hay các môn thể thao.

Từ 9-11 tuổi
Trẻ mong muốn được trở nên tự chủ, tách khỏi gia đình, và các quan tâm đến bạn bè trở nên rõ ràng hơn. Có được tình bạn lành mạnh rất quan trọng với sự phát triển của trẻ. Ở giai đoạn này, áp lực đồng trang lứa (peer pressure) có tác động đáng kể. Những trẻ có cảm nhận tốt về bản thân thường có khả năng chống lại các áp lực đồng trang lứa tiêu cực, và có khả năng tự đưa ra những lựa chọn tốt. Đây là giai đoạn quan trọng để trẻ học về tinh thần trách nhiệm, khi trẻ muốn có thêm tự do. Một số bé gái đã bắt đầu có những thay đổi về thể chất. Một thay đổi lớn mà trẻ cần được chuẩn bị trong giai đoạn này là việc bắt đầu vào Cấp 2.

Từ 12-14 tuổi
Giai đoạn này trẻ có nhiều thay đổi về thể chất, tinh thần, cảm xúc và xã hội. Nội tiết tố thay đổi khi tuổi dậy thì bắt đầu. Hầu hết các bé trai đều mọc râu và lông mu và giọng trầm hơn. Hầu hết các bé gái đều mọc lông mu và ngực phát triển, đồng thời bắt đầu có kinh nguyệt. Con có thể lo lắng về những thay đổi này và cách người khác nghĩ về con. Đây cũng sẽ là thời điểm mà con có thể phải đối mặt với áp lực từ bạn bè trong việc thử thuốc lá, chất kích thích cũng như quan hệ tình dục. Những thách thức khác có thể là rối loạn ăn uống, trầm cảm và các vấn đề gia đình. Ở độ tuổi này, thanh thiếu niên có nhiều lựa chọn hơn về bạn bè, thể thao, học tập và trường học. Chúng trở nên độc lập hơn, có cá tính và sở thích riêng, mặc dù cha mẹ vẫn rất quan trọng.

Từ 15-17 tuổi
Đây là giai đoạn các thanh thiếu niên phát triển và thay đổi rõ rệt cách suy nghĩ, cảm nhận về bản thân và tương tác với mọi người. Trẻ gái đa phần đã dậy thì hoàn chỉnh, các trẻ trai thì vẫn đang trải qua giai đoạn thay đổi thể chất và dậy thì. Con có thể lo lắng về kích thước cơ thể, hình dáng hoặc cân nặng. Rối loạn ăn uống có thể xảy ra ở trẻ em gái. Trong thời gian này, trẻ đang phát triển cá tính và quan điểm riêng. Mối quan hệ với bạn bè vẫn rất quan trọng, nhưng trẻ sẽ có những mối quan tâm khác khi phát triển ý thức rõ ràng hơn về bản thân. Đây cũng là thời điểm quan trọng để dạy trẻ sự độc lập và tinh thần trách nhiệm; nhiều thanh thiếu niên quan tâm đến việc làm thêm hoặc muốn tách ra ở riêng khi vào đại học.