Phổ Tự kỷ
RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ (ASD)
- Một chứng rối loạn phát triển thần kinh cản trở khả năng học hỏi, giao tiếp và tương tác
- Các triệu chứng điển hình: thiếu giao tiếp bằng mắt, không tiếp thu các tín hiệu xã hội và không quan tâm đến việc tương tác với người khác
- Điều trị bao gồm các liệu pháp dựa trên bằng chứng khoa học, tập trung vào hành vi và phát triển kỹ năng cảm xúc – xã hội.
- Nhận kết quả chẩn đoán Rối loạn Phổ Tự Kỷ (RLPTK) có thể khiến cha mẹ choáng ngợp, nhưng việc đánh giá kỹ lưỡng và có kế hoạch can thiêp phù hợp với con có thể giúp gia đình kiểm hỗ trợ con theo cách tối ưu nhất. Điều này đặc biệt đúng khi RLPTK được chẩn đoán sớm trong thời thơ ấu.
- Tự kỷ, hay RLPTK, là một rối loạn phát triển thần kinh, gây cản trở khả năng giao tiếp và tương tác với người khác của trẻ, đồng thời cũng ảnh hưởng đến việc học tập và hành vi.
- Mặc dù chưa thể hiểu đầy đủ nguyên nhân gây ra tự kỷ và các vấn đề liên quan (được gọi là rối loạn phổ tự kỷ, hay ASD), các nhà chuyên môn biết rằng các yếu tố di truyền và môi trường đóng một vai trò quan trọng. Với tỷ lệ tăng vọt, tự kỷ đã trở thành ưu tiên hàng đầu về sức khỏe. Cứ 1 trong 59 trẻ em được chẩn đoán mắc chứng RLPTK ở Hoa Kỳ.
- Đối với những người mắc chứng tự kỷ, tương tác xã hội là một thách thức; định hướng chính của họ có thể không hướng tới việc duy trì mối quan hệ với người khác.
- Trẻ tự kỷ không hứng thú với các tín hiệu xã hội, chẳng hạn như giao tiếp bằng mắt, nét mặt hoặc lời nói và cử chỉ. Nụ cười và tiếng cười xã giao có thể hiếm hoi.
- Trẻ có xu hướng thích lặp lại và nhạy cảm với thông tin giác quan (chẳng hạn như xúc giác, nhiệt độ hoặc tiếng ồn), đồng thời thường có sự chú ý mạnh mẽ và sở thích mãnh liệt bất thường, chẳng hạn như bánh xe, con bọ hoặc màu đỏ.
- Những khác biệt đó gây ảnh hưởng đến việc học tập, không chỉ về mặt học thuật mà còn về môi trường tương tác.
- Các chương trình can thiệp sớm giúp cân bằng cơ hội cho trẻ, hình thành trải nghiệm học tập theo nhu cầu riêng của trẻ đồng thời giúp trẻ thích nghi với thế giới mà các em đang sống. Chẩn đoán sớm có thể tạo ra mọi sự khác biệt.
- Tự kỷ ảnh hưởng theo những cách khác nhau. Đôi khi nó mang đến những thách thức về trí tuệ, nhưng đối với một vài trường hợp đặc biệt, tự kỷ dẫn đến những tài năng trong một lĩnh vực cụ thể, chẳng hạn như nghệ thuật, âm nhạc hoặc toán học. Khoảng 44% người tự kỷ có khả năng trí tuệ từ trung bình đến trên trung bình.
Các Rối Nhiễu Tâm Lý thường đi kèm với Phổ Tự Kỷ
- Tăng Động Giảm Chú Ý
- Rối Loạn Lo Âu Tổng Quát
- Rối Loạn Liên Hệ Tương Tác
- Trầm cảm Ấu Nhi
- Rối Loạn Ám Ảnh Cưỡng Chế
- Rối Loạn Thách Thức Chống Đối
- Rối Loạn Căng Thẳng Sau Chấn Thương Tâm Lý
- Các dấu hiệu ban đầu của tự kỷ có thể bao gồm chậm phát triển ngôn ngữ và không quan tâm đến việc tham gia vào các tương tác xã hội.
- Trẻ có thể không bập bẹ nhiều như những trẻ khác, không nhìn mọi người, không thích đưa hoặc cho người khác xem đồ vật, hoặc không phản ứng khi được gọi tên.
- Một số cha mẹ cũng nhận thấy rằng con họ dường như không thích thú với những trò chơi như ú òa, không cười khi cha mẹ làm mặt buồn cười và thậm chí không có vẻ thích thú khi ở bên cha mẹ.
- Hầu hết trẻ em mắc chứng tự kỷ được chẩn đoán ở độ tuổi từ 3 đến 5, nhưng ngày càng có nhiều trẻ được chẩn đoán sớm hơn, thường là trước 2 tuổi.
- Cha mẹ nên tìm kiếm sự đánh giá từ một trung tâm chuyên môn, việc lên phác đồ can thiệp cho trẻ tự kỷ cần có sự đối hợp đa-liên ngành (tâm lý phát triển + giáo dục đặc biệt + vật lý trị liệu điều hoà cảm giác…)
- Chẩn Đoán: Có rất nhiều phương pháp kiểm tra rối loạn phát triển ở trẻ, bao gồm các phương pháp sàng lọc cơ bản để đánh giá rối loạn phát triển thông thường và phổ tự kỷ như Bảng hỏi theo Tuổi và Giai đoạn (ASQ-3) và Danh sách Kiểm tra Sửa đổi cho Trẻ em có Phổ Tự kỷ (MCHAT).
- Phổ Tự kỷ đôi khi có thể được xác định khi trẻ được 18 tháng tuổi. Kết quả chẩn đoán do các chuyên gia tâm lý lâm sàng thực hiện khi trẻ được 2 tuổi được coi là rất đáng tin cậy.
- Để hỗ trợ trẻ có phổ tự kỷ, các hướng trị liệu về hành vi và ngôn ngữ cần có sự hướng dẫn từ nhà chuyên môn, có sự gắn kết và tổ chức chặt chẽ với sự tham gia của gia đình. Việc cha mẹ cùng đồng hành can thiệp cho con cùng nhà chuyên môn sẽ sớm mang lại kết quả tích cực.
- Các nghiên cứu cũng cho thấy các phương pháp điều trị can thiệp sớm có thể cải thiện tình trạng phát triển của trẻ. Việc can thiệp từ sớm có thể giúp trẻ sơ sinh đến 3 tuổi học được những kỹ năng quan trọng. Cần trao đổi ngay với chuyên gia tâm lý khi bạn cảm thấy con mình có các dấu hiệu phổ tự kỷ hoặc các vấn đề phát triển khác.
- Đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có thuốc chữa tự kỷ hay điều trị các triệu chứng chính (ngôn ngữ, giao tiếp, sở thích và hành vi khác thường) của phổ tự kỷ. Tuy nhiên, thuốc có thể giúp trẻ cải thiện những triệu chứng liên quan, ví dụ như kiểm soát việc hoạt động quá mức, khả năng tập trung, căng thẳng, hoặc co giật.
Các Liệu Pháp Hành Vi
- Phân Tích Hành Vi Ứng Dụng (ABA): khuyến khích các hành vi tích cực và giúp hạn chế các hành vi tiêu cực nhằm cải thiện nhiều kỹ năng trong cuộc sống hàng ngày của trẻ. Tiến trình của trẻ sẽ được ghi nhận và đánh giá bởi các chuyên gia trị liệu
- DIR Floortime: Phát Triển, Khác Biệt-Cá Nhân, Mối Quan Hệ Nền Tảng (Chơi Trên Sàn) – tập trung vào sự phát triển cảm xúc-cảm giác và các mối liên hệ của trẻ với người xung quanh. Trị liệu này cũng tập trung vào sự điều hòa cảm giác mạnh mẽ (nóng giận, hung hăng), và phản ứng của trẻ với cảnh vật, âm thanh.
- Âm Ngữ Trị Liệu: giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp. Một số trẻ có thể học kỹ năng ngôn ngữ lời nói. Một số khác lại cần sử dụng cử chỉ hoặc giao tiếp qua tranh ảnh.
- Trị Liệu Tổng Hợp Giác Quan: giúp trẻ xử lý thông tin thuộc về xúc giác, như cảnh vật, âm thanh và mùi vị. Trị liệu tổng hợp giác quan có thể giúp trẻ có vấn đề như cảm thấy khó chịu với những âm thanh nhất định hoặc không thích bị động chạm.
Tác Động Của Thiết Bị Điện Tử Thông Minh: Nhiều nghiên cứu của Viện Nhi Khoa Hoa Kỳ cho thấy trẻ càng dành nhiều thời gian trên các thiết bị điện tử thì nguy cơ chậm phát triển kỹ năng ngôn ngữ càng cao. Nghiên cứu xác định rằng cứ thêm 30 phút sử dụng thiết bị điện tử, nguy cơ chậm nói lại tăng thêm 49%
Hướng Tiếp Cận Chuyên Môn Của Cô Tú Anh
Dựa trên 3 nền tảng trụ cột: Tâm lý Phát triển (Development Psychology) – Cá nhân hóa (Individualization) – Tình cảm Gắn bó (Relationship-based approach), các lĩnh vực trong chuyên môn Tâm lý Trẻ nhỏ & Cha mẹ mà cô Tú Anh tập trung là:
Cải thiện năng lực Cảm xúc và Gắn bó
Điều chỉnh hành vi rối nhiễu
PsychoEducation & Counseling – Giáo dục và Tham vấn Tâm lý
Các Thử Thách Tâm Lý - Phát Triển Nhi
Phụ huynh có thể bấm vào từng nội dung để tham khảo về các khó khăn thường gặp. Các nội dung được chuyển ngữ từ Yale Medicine.
